11 Mart 2024 Pazartesi

DSpace Sürümlerinin Kullanım Durumu ve Araştırma Performans Sistemi Özellikleri

DSpace 7, Kurumsal Akademik Arşiv Yazılımı olarak kullanılabildiği gibi önemli bir özelliğe daha kavuştu. DSpace 7'ye “Araştırmacı Profili”, “Organizasyon Birimleri”, “Projeler” gibi araştırma performans varlıkları eklenebilmektedir. Böylece DSpace 7 "Araştırma Performans Sistemi" olarak da kullanılabilmektedir. 

DSpace sponsoru Lyrasis kayıtlarına göre 2461 adet Kurumsal akademik arşivde DSpace yazılımı kullanılmaktadır. https://registry.lyrasis.org adresinden DSpace kullanan kurumlar, arşivlerin içerikleri ve kullandıkları DSpace sürümleri hakkında bilgi edinilebilmektedir. Kayıtlara göre DSpace sürümlerinin kullanım dağılımı aşağıdaki gibidir:

  • DSpace 7.x sürümü: 99 adet (12 adedi Türkiye)
  • DSpace 6.x sürümü: 611 adet (106 adedi Türkiye)
  • DSpace 5.x sürümü: 555 adet (5 adedi Türkiye)
  • DSpace 4.x sürümü: 293 adet (13 adedi Türkiye)
  • DSpace 3.x sürümü: 195 adet
  • DSpace 1.x sürümü: 708 adet

DSpace kullanıcı sayfasındaki kayıtlar kullanıcılar tarafından güncellendiğinden rakamlarda %15-20 civarı sapma ihtimali olsa da yine de veriler değerlidir.

DSpace 7.6.1 sürümü güncel stabil sürümdür. Eski sürümlerin geliştirilmesi topluluk tarafından durdurulsa da gerekli tedbirlerin kullanıcılar tarafından alınması durumunda güvenle kullanılabilir.

USOM kurumlardaki farklı uygulamalarla ilgili düzenli zafiyet bildirimleri iletmektedir. USOM'un DSpace için ilettiği zafiyet bildirimi içeriği ağırlıklı olarak http (80, 8080 vb. portları) üzerinden yayın yapan portlar yerine https (443 portu) üzerinden yayın yapan portunun kullanılması yönündedir. Nadiren de olsa sunucu yapılandırmasına göre farklı zafiyetler ve bu zafiyetler için alınması gereken tedbirleri de beraberinde iletmektedir.

Gerekli tedbirler alınarak eski sürümler de kullanılmaya devam edebilir. Günceli takip etmek elbette önemlidir. Güncel sürümler kısmen alışkanlıklar bakımından bizleri zorlasa da yenilikleri beraberinde getirir.

8 Mart 2024 Cuma

DSpace 7'nin Özellikleri

DSpace, açık kaynak kodlu Genel Kamu Lisansı (GNU) ile dağıtılan bir kurumsal akademik arşiv
sistemi yazılımıdır. Başta üniversiteler olmak üzere kurum bünyelerinde üretilen bilgi kaynaklarını uzun süreli saklar ve telif hakkına uygun olarak açık erişime sunar. DSpace, MIT ve HP işbirliği ile ilk olarak Kasım 2002'de kullanıma sunulmuştur. DSpace 7.x DSpace yazılımı tarihindeki en kapsamlı sürümdür. Bu sürüm bilinen "kullanıma hazır" özellikleri korurken ve çok sayıda da yenilikler ile birlikte araştırma performans sistemi özellikleri de sunmaktadır:

  • DSpace 7, Standart DSpace Yazılımı veya Araştırma Performans Modülleri özelliği ile kullanılabilir. Araştırma Performans Modülleri sayesinde arşiv Araştırma Performans Sistemi özelliklerine kavuşmuş olur.
  • Genel Özellikler:
    • Açık bilimi ve açık erişimi destekler.
    • Sıralama (ranking) sistemlerinde kurumun sıralamasına katkı sağlar.
    • Uluslararası standartlara uygundur ve birlikte çalışabilirlik özelliklerini destekler.
    • OAI-PMH standartlarına uygundur.
    • Harmanlama sistemlerine düzenli veri sağlar.
    • Verilere uzun dönemli koruma ve erişim sağlar.
    • Farklı platformlara veri giriş yükünü ortadan kaldırır.
    • Farklı sistemlerden otomatik veri alır ve onlara veri sağlar.
    • İleri düzey analiz yeteneklerine sahiptir.
  • Sunucu ve Yazılım Güvenliği: DSpace 7 ve DSpace 7’nin ihtiyaç duyduğu üçüncü parti yazılımlar (Java JDK, Apache Maven, Apache Ant, PostgreSQL, Apache Solr, Tomcat, NGINX, Node.js, Yarn, PM2) ile güvenli ortam sağlar. DSpace 7 için üçüncü parti yazılımlar ayrı ayrı kurulup yönetilebilmektedir. Bu yönüyle esnek bir yapı sunmakta ve DSpace 7 ve ilgili yazılımların kombinasyonu Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi (USOM) zafiyet testlerinde başarılı bir şekilde geçmektedir. 
  • Kullanıcı Dostu Yeni Arayüz: Kullanıcı arayüzü SEO (Arama Motoru Optimizasyonu) destekli Angular üzerine inşa edilmiş Javascript tabanlı alt yapıya sahiptir. Bu yeni arayüz HTML ve CSS (Sass) ve Bootstrap aracılığıyla özelleştirilebilmektedir. 
  • Arayüz Gelişmeleri: Önceki sürümlerde JSP ve XML olmak üzere iki arayüz bulunmaktaydı. İki farklı arayüz bakım, geliştirme, uygulamada farklı sorunların ortaya çıkmasına neden oluyordu. DSpace 7 sürümünde Angular teknolojisi ile iki farklı arayüzdeki özellikler fonksiyonel ve kullanıcı dostu bir arayüzde toplandı.
  • Analiz / Raporlama:  Sitemdeki varsayılan filtreler ve ihtiyaca göre eklenecek filtreler ile sistem içindeki veriler üzerinde ileri düzey analizlere izin verir.
  • Gelişmiş Arama Kutusu: DSpace ana sayfasında ve başlık kısmında konumlandırılmıştır. Arama sonuçları sayfasında, genişletilebilir ve aranabilir filtreler ve isteğe bağlı küçük resim tabanlı sonuçlar sunulmaktadır.
  • Yeni Kayıtların Yönetimi için DSpace’im Arayüzü: DSpace’im, yeni kayıtlar için sürükle ve bırak alanı içerir. Üzerinde çalışılmak istenen kaydı bulmak, iş akışı görevlerini veya işlemi devam eden kayıtları kolayca aramanıza imkan verir. 
  • Dış Kaynaklardan Veri Aktarımı: Kayıtlar Scopus, Crossref, arXiv gibi kaynaklardan seçilerek sisteme aktarılabilir.
  • Toplu Kayıt Aktarımı: WoS, Scopus, PubMed, TR-Dizin, YÖK Ulusal Tez Merkezi kaynaklarından veri aktarımı. 
  • Yapılandırılabilir Gönderici Arayüzü: Tek sayfalık, yapılandırılabilir, sürükle ve bırak gönderi formu içerir. Bu form kuruma ve yayın türüne göre yapılandırılabilir.
  • Dinamik Kullanıcı Arayüzü Çevirileri: DSpace çoklu dil desteğine sahiptir. Başlık kısmında dil seçim ikonuna tıklaarak arayüzü mevcut 28 dilden biri ile kullanabileceği gibi sistemde olmayan dil seçeneği de çevrilerek eklenebilmektedir.
  • Yönetici Kontrol Çubuğu: Yönetici olarak oturum açılınca kenar çubuğu aktif olur. Bu çubuktaki araçlar ile bölüm ve koleksiyonlar, öğeler, kullanıcılar, gruplar, üstveriler, yayınlanmış kayıtlar yönetebilir.
  • Yenilenmiş RETS API Özelliği: REST API özelliği ile DSpace başka sistemler ile birbirine entegre edilebilmektedir. Bu özerliği ile farklı uygulamalar ile arasında entegrasyon, etkileşim ve veri alışverişi yapabilmektedir.
  • Geliştirilmiş GDPR Doğrulaması: Kimliği doğrulanmış tüm kullanıcıların okuması ve kabul etmesi için Kullanıcı Sözleşmesi (GDPR - Genel Veri Koruma Yönetmeliği) giriş yapan kullanıcıya gösterilir ve kabul ettikten sonra bir daha gösterilmez. Ayrıca siteye ilk erişirken bir çerez tercihi penceresi görünür. Kullanıcılara, kişisel verilerinin nasıl kullanıldığı açıklanır.
  • Kullanıcı Hesapları: Kullanıcı hesapları, geçmişte içerik göndermiş olsalar bile silinebilir.
  • Literatür Arşivleri Desteği: OAI-PMH sayfasındaki Literatür Arşivleri için OpenAIREv4 desteği sunmaktadır.
  • Güvenlik: Sisteme giriş, LDAP gibi kontrol mekanizmalarının yanı sıra kullanıcı adı ve şifresi ile sağlanır. Bot saldırılarına karşı Google reCAPTHCA entegrasyonu kullanılabilir. Yeni kullanıcıların kaydı IP, alan adı kısıtlaması gibi çeşitli seçeneklerle sınırlanabilir. Sisteme yüklenen tam metinler şifrelenerek depolanır.  
  • Google Akademik Arama Motoru Optimizasyonu: Google Akademik ekibi tarafından test edilip onaylanan DSpace, ihtiyaç duyulan tüm SEO özelliklerini içerir. Ör. robots.txt, site haritaları ve Google Akademik alıntı etiketleri.
  • Video/Görüntü İçeriği Akışı: Etkinleştirilmesi halinde, DSpace artık gömülü bir görüntüleyici kullanarak videoları oynatabilir.
  • Temel Kullanım İstatistikleri: DSpace ana sayfasının üst kısmındaki "İstatistikler" bağlantısı sitemin tamamı, bölümler, koleksiyonlar veya Öğeler için istatistikler sunar.
  • Google Analytics Entegrasyonu: Google Analytics’te oluşturulan hesap üzerinden sistemle ilgili ihtiyaç duyulan veriler Google Analytics özellikleri ile izlenebilir.

DSpace 7: Basit ve Gelişmiş Arama Özellikleri


DSpace 7’de Basit ve Gelişmiş Arama özellikleri kullanılarak içerikte arama/analiz yapılır. Aramalar  “AND”, “OR”, ve “NOT” Boolean operatörleri ile gerçekleştirilir. Ayrıca belirli alanlarda da bu operatörler detaylı arama için de kullanılır.

·         Basit Arama: risk yönetimi anahtar kelimeleri ile yapılan arama sonucunda bu iki kelimeyi içeren kayıtlar listeler. Bu sonuç, "AND" Boolean operatörü ile yapılan aramaya eşdeğerdir.

·         Boolean Arama Seçenekleri:

o   risk AND yönetimi şeklindeki arama, her iki kelimeyi içeren kaynakları listeler.

o   risk OR yönetimi şeklindeki arama, bu kelimelerden herhangi birinin bulunduğu kaynakları listeler.

o   risk NOT yönetimi şeklindeki arama, risk içeren ancak yönetimi içermeyen kaynakları listeler. 

·         Kalıp Arama (Kelime Öbeği Arama): Çift tırnak işaretleri içinde "risk yönetimi" şeklindeki arama, bu terimleri yazıldığı şekliyle içeren kayıtları listeler (büyük küçük duyarlılığı yoktur).

·         Belirli Alanlarda Arama:

o   dc.title:risk araması yalnızca dc.title alanında risk kelimesini içeren sonuçları listeler.

o   dc.title:risk AND dc.description.abstract:kredi araması yalnızca dc.title alanında risk ve dc.description.abstract alanında kredi değerinin geçtiği sonuçları listeler.

o   dc.subject:fin* araması yalnızca bir (veya daha fazla) dc.subject alanında fin ile başlayan kayıtları listeler. (Ör.: finans, finansal, finance, financial). 

·         Joker Karakter Araması:

o   risk yön* araması, risk kelimesi ve yön ile başlayan herhangi bir kelimeyi içeren kayıtları listeler.

o   dc.description.abstract:* araması, dc.description.abstract üst veri alanında herhangi bir veri/değer içeren kayıtları listeler. 

·         Tarih Aralığı Arama:

o   dc.date.issued:[1999 TO 2003] araması, dc.date.issued alanında 1999 ile 2003 (dahil) arasında tarih içeren kayıtları listeler.

o   dc.date.issued:[2010 TO *] aranması, dc.date.issued alanında 2010'dan sonra tarih içeren kayıtları listeler.

        İçeriği Boş Alan İçeren Kayıtları Bulma:

o   *:* NOT dc.type:* araması, dc.type alanında içeriği boş olan kayıtları listeler.   

·         Özel Karakterler: Bazı karakterlerin aramalarda özel anlamı vardır. Ör.: İki nokta üst üste (:), yıldız işareti (*), Boolean operatörleri AND, OR, NOT, vb. Bu karakterleri tam olarak aramanız gerekiyorsa, bunların çift tırnak içine alınması gerekir.

o   "risk:yönetimi" şeklindeki bir yazım tam olarak aranır. Çünkü iki nokta üst üste çift tırnak içindedir.

·         Aramalarda Kullanılan Hassaslaştırma (refine) Terimleri:

o   Contains

o   Equals

o   ID

o   Not Contains

o   Not Equals

o   Not ID

DSpace, tüm Solr arama sözdizimi seçeneklerini destekler, çünkü DSpace'deki tüm aramalar doğrudan Solr'a gönderilir. Daha fazla örnek için "Specifying Terms for the Standard Query Parser" başlıklı Solr dokümanına bakılabilir.

9 Aralık 2023 Cumartesi

Apache Tomcat Web Aracı İçin Dizin Listelemeyi Devre Dışı Bırakma

Paylaşım Özeti
Aşağıdaki talimatlar Apache Tomcat içeriğinde (Sanal Dizin) Dizin Listelemenin (Dizin Tarama) nasıl devre dışı bırakılacağını tarif eder.

Prosedür
Apache Tomcat kurulduğunda dizin listeleme varsayılan olarak etkindir. Bu yararlı bir hata ayıklama aracı olabilir, ancak web hizmeti verirken bu listelemenin kapatılması gerekir.

Not:
Apache Tomcat, Microsoft Internet Information Services (IIS) uygulamasında olduğu gibi Dizin Tarama yerine Dizin Listeleme terimini, Sanal Dizin yerine Bağlam terimini kullanır.

Yöntem 1
Bir index.html yönlendirme dosyası oluşturun ve bu index.html dosyasını docBase klasörüne koyun, bu da dizinin görünmesini engeller.

Örnek: index.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8"/>
    <title>DSpace@İHÜ: İbn Haldun Üniversitesi Kurumsal Akademik Arşiv Sistemi</title>
  </head>
  <body onload="document.location='http://openaccess.ihu.edu.tr/xmlui';">
  </body>
</html>

Yöntem 2
Seçeneği kapatmak için global web.xml dosyasını düzenleyin.

Uyarı:
Tomcat web.xml dosyası uygulama için globaldir; yani buradaki herhangi bir değişiklik, söz konusu Tomcat örneği tarafından dağıtılan TÜM Web uygulamalarını etkileyecektir. Belirli uygulamalar için kapatıp diğerleri için kapatmamak gibi daha ayrıntılı bir kontrol isteniyorsa, index.html dosyası oluşturmanın yöntemi uygulamalara göre olmalıdır.

Tomcat web uygulamasında söz konusu Dizin Listesinin parametresi, dizin listelerini varsayılan olarak oluşturan sunucu uygulamasının web.xml içeriğindedir. Varsayılan web.xml dosyası ise Tomcat conf dizini altındadır.

  • Tomcat webapps altındaki  web.xml dosyasını vi, nano, notepad gibi bir metin düzenleyiciyle düzenleyebilirsiniz.

<CATALINA_HOME>\conf\web.xml

  • Aşağıdaki etiketi arayın:

Kod:

<init-param>
  <param-name>listeler</param-name>
  <param-value>true</param-value>
</init-param>

3. init-param adlı listelerle ilişkili param değerini true yerine false olrak düzenleyin. Yeni etiket aşağıdaki gibi olmalıdır:

Kod:

<init-param>
  <param-name>listeler</param-name>
  <param-value>false</param-value>
</init-param>

4. Tomcat'i yeniden başlatın.


21 Ekim 2023 Cumartesi

Debian ve Ubuntu'da Sürüm / Versiyon Görüntüleme

Debian veya Ubuntu işletim sisteminin sürümünü öğrenmek için terminal ekranından aşağıdaki komutları kullanabilirsiniz:

  • cat /etc/issue

veya

  • lsb_release -a

9 Ocak 2023 Pazartesi

 Resmî Gazete'nin 6 Mart 2018 Tarihli ve 30352 Sayısında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa  aşağıdaki madde eklenmiştir.


 “EK MADDE 40- Lisansüstü tezler yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından gizlilik kararı alınmadıkça, bilime katkı sağlamak amacıyla Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi tarafından elektronik ortamda erişime açılır.” (https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180306-11.htm)


Kapalılık kararı genelde 6 ay en fazla 12 ay olacak şekilde enstitüler tarafından alınmaktadır. Karardan sonra her koşulda tezler açık erişim olmak zorundadır. YÖK'de açık olan bir tezin kurumun Akademik Arşivinden kaldırılması talebi mevzuata ve bilim etiğine uygun bir talep değildir. İlgili yazarlar kopyala/yapıştır makale yerine tezlerini baz alarak daha özgün çalışmalar oluşturmakla ve dipnotunda bunu belirtmekle mükelleftir. Bu talepler kopyala / yapıştır makalelere kurumu ve sizleri de dahil etmek anlamına gelir. Sizin yaptığınız uygulama kapalılık kararı süresinde olmadığı sürece mevzuata uygundur. 


Kaldırılması istenen tez içeriği sizden kaldırılsa bile Ulusal tez merkezinde açık haldedir. Mevzuata uygun olmayan bu talebi sizin yapmanzın da bir anlamı zaten olamaz. Öte yandan Turnitin benzerlik oranı tezlerin DSpace sisteminden kaldırılması halinde bile değişmeyecektir. Çünkü bu içerikler Turnitin sisteminde ve benzer sistmelerde zaten depolanmıştır.

17 Kasım 2021 Çarşamba

Linux Debain'da Listeleme (ll) Komutu Çalıştırma

Debain terminal ekranında ll komutu kullanımı / düzenleme:

nano ~/.bashrc

    komutu ile dosyayı açınız.

alias ll='ls $LS_OPTIONS -l'

    satırının başındaki # kapatma etiketini kaldırarak kaydediniz. Dosyadan çıkınız.

source ~/.bashrc

    komutu ile bashrc dosyasını yeniden başlatınız.

10 Eylül 2020 Perşembe

PuTTY Oturumlarının yeni bir PuTTY yazılımına aktarımı

  • Windows terminal ekranında (CMD) aşağıdaki komutu girin.
  • regedit /e "%USERPROFILE%\Desktop\putty.reg" HKEY_CURRENT_USER\Software\SimonTatham
  • Komutu çalıştırınca Desktop'ta putty.reg adlı bir dosya oluşur.
  • putty.reg dosyasını import edeceğiniz bilgisayara kopyalayın.
  • putty.exe'nin kapalı olduğundan emin olun.
  • Aktarım için çift tıklayın ve onaylayın.

10 Nisan 2020 Cuma

Bir Klasördeki Dosya Adlarını Metne Dönüştürme

1) Başlat Menüsüne gidiniz
2) cmd komutunu çalıştırınız
3) cd komutu ile Metne dönüştürmek istediğiniz dosyaların bulunduğu klasöre giriniz
4) dir/b >dosya-adi-liste.txt yazınız ve Enter tuşuna basınız
5) Dosya adlarını sonmez klasörü içinde dosya-adi-liste.txt içinde bulacaksiniz.


9 Nisan 2020 Perşembe

Google e-Tablolarda Bir Sütundaki Aynı Değerleri Renklendirme

1) Sütunu seçiniz
2) Biçim menüsüne gidiniz
3) Koşullu Biçimlendirmeyi seçiniz
4) Başka Kural Ekle seçeneğini tıklayınız
5) Biçim Kuralları kısmından Özel Formül'ü seçiniz
6) Değer veya formül kısmına =EĞERSAY(A:A;A1)>1 biçiminde veri giriniz
7) Tamamlandı tuşuna basınız